تیتراسیون پتانسیومتری:
همانطور که از نامش مشخص است این روش مخصوص واکنشهای ردوکس یا اکسیداسیون و احیا یعنی واکنشهایی که در آنها انتقال الکترون صورت می گیرد، می باشد. در واکنشها یا تیتراسیون اسید وباز که قبلا اشاره شد،انتقال الکترونی صورت نمیگیرد و صرفا یک جابجایی آنیون و کاتیون (یا هیدروژن) از یک جزء به جزء دیگر است. در واکنشها یا تیتراسیون کمپلکسومتری هم واکنش، ایجاد کمپلکس توسط یک کمپلکس کننده با کاتیونهای فلزی است و در این نوع واکنشها هم انتقال الکترون صورت نمی گیرد.اما در برخی از واکنشها که در قلمرو الکتروشیمی می باشند و بخصوص در مباحث خوردگی الکتروشیمیایی،پیل یا باطری ها و آبکاری،واکنشها توام با انتقال الکترون هستند که مثال ساده آن احیاء یونهای فلزی وتبدیل آن به فلز می باشد که در بحث آبکاری با آنها سر و کار داریم. طبق رابطه نرنست، پتانسیل نیمه پیل یا نیمه واکنش ردوکس به غلظت های مواد واکنش دهنده بستگی دارد. هنگامیکه نیمه پیل از یک فلز و کاتیون همان فلز تشکیل شده باشد چون غلظت مواد جامد در اینجا(فلز) همواره ۱ است.این پتانسیل در دمای ثابت رابطه خطی با غلظت یون فلز پیدا میکند.بنابراین با سنجش پتانسیل فوق توسط مداری شامل یک نیمه پیل حاوی فلز که به آن اندیکاتور گفته می شود و یک الکترود مرجع به همراه یک مولتی متر با مقاومت داخلی بالا که باعث می شود در طی سنجش پتانسیل توسط مولتی متر انواع پلاریزاسیون از بین برود(در مطالب آینده در مورد ترمودینامیک، سیتیک آنتروپی و پدیده های خود بخودی،پلاریزاسیون و ارتباط ان با افزودنی های آبکاری،سلسله مطالبی ارائه خواهدشد)، می توانیم پتانسیل نیم پیل را حساب و با رسم دیاگرام حجم تیتر کننده-قرائت پتانسیل مولتی متر،نقطه پایانی تیتراسیون را از دیاگرام بدست بیاوریم. در پایان یادآور می شود الکترود مرجع الکترودی است که در دمای ثابت فارغ از نوع محلولی که در آن قرار میگیرد پتانسیل نیمه پیل ثابتی دارد که می توان به نیم پیل استاندارد هیدروژن که پتانسیل آن صفر فرض شده و نیمه پیل یا الکترودمرجع کالومل اشباع(SCE) با پتانسیل ۰.۲۴۴ ولت و نیمه پیل مرجع نقره-نقره کلراید با پتانسیل ۰.۱۹۹ ولت اشاره کرد که البته به غیر از الکترودهای مرجع هیدروزن سایر الکترودهای مرجعیاد شده بر اساس غلظت مواد تشکیل دهنده آنها می توانند پتانسیل های متفاوتی هم داشته باشند.
نویسنده: مرتضی کریمی – عضو انجمن صنایع آبکاری ایران
