شناساگر تغییر رنگ در کمپلکسومتری:
کمپلکس کنندها موادی هستند دارای چنگالهای قوی که به آنها لیگند گفته میشود که بوسیله آنها می توانند یونهای فلزی راجذب وبعبارتی به اسارت خود درآورند.بنابراین در صورت تیتراسیون یونهای فلزی بوسیله کمپلکس کنندهای مناسب مانندEDTA با غلظت معلوم، غلظت مجهول از حجم مشخصی از محلول حاوی یون فلزی را میتوان بدست آوردالبته اگر بتوانیم نقطه پایانی را بخوبی تشخیص دهیم. برای این منظور از شناساگرهای تغییر رنگ کمپلکسومتری مثل نمونه موراساید که مناسب برای تعیین نقطه پایانی تیتراسیون یون نیکل بوده وبرای ابکارها نیز بخوبی شناخته شده است،استفاده می کنیم.نحوه کار این نوع شناساگرها بدینگونه است که اینها خودشان یک کمپلکس کننده با یونهای فلزی هستند ولی باید قدرت چنگالهای آنها بعبارتی قدرت کمپلکس کنندگی انها از کمپلکس کننده اصلی مثل نمونهEDTA کمتر باشد.در ابتدا که مقدار اندکی شناساگر به محلول تیتراسیون اضافه میکنیم این ماده به اندازه ظرفیت خود با بخش اندکی از یونهای فلزی موجود در محلول کمپلس ایجاد میکند که در مورد موراکساید در تیتراسیون یون نیکل، رنگ زرد _ قهوای ایجاد می شود..سپس بتدریج که ماده تیتر کننده مثل EDTA به محلول اضافه میشود, EDTA باسایر یونهای فلزی آزاد در محلول کمپلکس ایجاد کرده تا نوبت به یونهایی که در اسارت موراکساید هستند برسد.دراینجا چون EDTAکمپلس کننده قوی تری است تمام یونهای در اسارت موراکساید را خارج کرده وبا آنها کمپلس ایجاد میکند و هنگامی که موراساید تنها وبدون یون کمپلکس کرده باقی ماند ،در PHبافری تنظیم شده از قبل که در مورد تیتراسیون یون نیکل PH=9_10 میباشد،رنگ ارغوانی تندی ایجاد میکند که نمایشگر نقطه پایانی وپایان تیتراسیون است.
باید خاطر نشان کرد در تیتراسیون یون نیکل ایجاد بافر در PH=9_10 با افزودن یک باز ضعیف مثل امونیاک واسید مزدوج آن یعنی یکی از نمکهای آمونیوم مثل آمونیوم کلراید ایجاد میشود در صورتی که در بسیاری از دستورالعملها مشاهده میشود که تنها به افزودن آمونیاک اکتفا شده که درست نمیباشد.
برای ایجاد بافر یاد شده در تیتراسیون یون نیکل میتوان در هر بار تیتراسیون 6 میلی لیتر آمونیاک غلیظ بهمراه 0.7 گرم امونیوم کلراید اضافه نمود.
نویسنده: مرتضی کریمی – عضو انجمن صنایع آبکاری ایران